Precies onder het huidige Domplein liggen de oudste resten van de stad Utrecht. Op deze plaats bevindt zich in de Romeinse tijd een castellum, een fort ter verdediging van de noordelijke grens van het... De Romeinse .

geschiedenis van Woerden verloopt in grote lijnen hetzelfde als die van andere plaatsen langs de Limes. Rond het jaar 40 na Christus wordt ter hoogte van de huidige Petruskerk een houten legerkamp aangelegd, Laurium genaamd. Deze plaats is terug te vinden op de beroemde Tabula Peutingeriana, een middeleeuwse kopie van een laat-Romeinse wegenkaart. Al binnen elke jaren wordt dit fort verruild voor een nieuw castellum, iets noordelijker gelegen, dat na de Bataafse opstand van 69 na Christus moet worden herbouwd.

Vanaf dat moment breekt een periode van relatieve rust aan, die zo’n tweehonderd jaar duurt.  Het kamp bestaat dan uit verschillende bouwwerken, waaronder een stenen hoofdgebouw – de principia. En aan de westzijde van het fort bevindt zich een burgerlijke nederzetting waar handelaren, ambachtslieden en prostituees hun diensten aan de soldaten aanbieden. Waarschijnlijk is hier ook een openbaar badhuis gevestigd, maar daar zijn geen bewijzen voor gevonden.

Rond 260 raakt Laurium in onbruik. Door interne onrust en externe agressie slagen de Romeinen er niet langer in de Limes hermetisch gesloten te houden. Overal langs de Rijn verliezen de forten hun functie, zo ook in Woerden. Tegenwoordig is van het castellum niets meer te zien, maar dat wil niet zeggen dat het Romeinse verleden van de stad nu volledig onzichtbaar is. De contouren van het fort vind je namelijk terug op het kerkplein in Woerden in de vorm van een stripverhaal. Daal je af naar de onderliggende parkeergarage dan zul je zeker verrast worden. Er bevindt zich een heus drive-in museum waar de Romeinse geschiedenis letterlijk voor je bumper ligt.

De vondst van zeven vrachtschepen in de Woerdense bodem, tussen 1978 en 2003, is spectaculair te noemen. Het bekendst is de vondst  van de Woerden 7, voorafgaand aan de bouw van een parkeergarage in 2003. Het schip, zo blijkt uit onderzoek, is zeker dertig meter lang en gemaakt van bomen die in het jaar 162 of 163 in Oost-Nederland of Duitsland zijn gekapt. Andere ontdekkingen uit het Romeinse verleden van Woerden betreffen 170 munten uit de eerste eeuw na Christus en een altaarsteen gewijd aan de zonnegod Sol Invictus Helagabalus en de godin Minerva. De steen is te bezichtigen in het Stadsmuseum Woerden. Het museum heeft een collectie Romeinse vondsten uit Woerden en omgeving.

In de zomermaanden vaart een replica van een Romeins vrachtschip, de Per Mare ad Laurium, door de grachten van Woerden.